Қылмыстық құқықбұзушылық жасаған адамның мінез-құлқына ерекше талаптар белгілеу

📘 ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 98-3-бабы — бұл бостандықтан айырумен немесе қылмыстық жаза қолданумен байланысты емес, құқықбұзушының мінез-құлқын бақылауға бағытталған арнайы қылмыстық-құқықтық шара. Ол келесі мақсаттарда қолданылады:

·        жазаға балама ретінде;

·        жәбірленушіні қорғаудың шектеу құралы ретінде (тұрмыстық және отбасылық зорлық-зомбылық істерінде де);

·        әлеуметтендіру мен алдын алу шарасы ретінде.

🔹 Бұл шара:

·        жаза тағайындалғанда;

·        қылмыстық жауаптылықтан босатылғанда;

·        тараптардың татуласуына байланысты қылмыстық іс тоқтатылғанда қолданылуы мүмкін.

📑 БАП БОЙЫНША ТАЛДАУ

🔹 1-бөлім. Соттың ерекше талаптарды белгілеуі

«...өз бастамасы бойынша не тараптардың өтінішімен...»

🔸 Сот кінәлі адамды қылмыстық жауаптылықтан немесе жазадан босатылғанына қарамастан, белгілі бір шектеулерді сақтауға міндеттей алады.

📌 Қолданылуы мүмкін шектеулер түрлері:

·        жәбірленушімен байланысқа тыйым салу;

·        қару алып жүруге тыйым салу;

·        алкоголь, есірткі заттарын қолдануға тыйым салу;

·        психологиялық көмек алу міндеті.

📎 Мақсаты — жәбірленушіні қорғау, құқықбұзушылықтың қайталануын болдырмау, әлеуметтік әділеттілікті қалпына келтіру.

🔹 2-бөлім. Тұрғын үйден шығару

«...ерекше жағдайларда… жәбірленушімен бір үйде тұруға тыйым салу...»

📌 Бұл шара:

·        күш қолданумен байланысты қылмыстар кезінде (оның ішінде тұрмыста жасалған);

·        30 тәулікке дейінгі мерзімге;

·        ортақ меншіктегі тұрғын үйге қатысты да қолданылуы мүмкін.

🔹 Мысал: азамат жұбайына қатысты (ҚК 108-1-бабы) ұрып-соғу әрекетін жасаған. Жәбірленушінің өтініші мен психологтың қорытындысына сәйкес сот уақытша бірге тұруға тыйым салу туралы ұйғарым шығара алады.

🔹 3–4-бөлімдер. Полицияға келу міндеті

«...алдын алу әңгімелеріне айына бір реттен төрт ретке дейін...»

📌 Бұл шара:

·        әкімшілік бақылау элементі болып табылады;

·        татуласуға байланысты іс тоқтатылған жағдайда да қолданылуы мүмкін, егер ол күш қолданумен байланысты болса.

📎 Ішкі істер органдары міндетті:

·        осындай тұлғаларды есепке алуға;

·        профилактикалық әңгімелер жүргізуге;

·        қайталану қаупін бағалауға.

🔹 5-бөлім. Қылмыстық іс жүргізу тәртібі

«...ҚР ҚІЖК 165-бабында көзделген тәртіппен...»

📌 ҚІЖК 165-бабына сәйкес, тараптардың татуласуына байланысты іс тоқтатылғанда, сот:

·        шектеулер белгілеу туралы ұйғарым шығара алады;

·        олардың мерзімі, мазмұны және орындалу тәртібін көрсетеді.

📎 Міндетті шарттар:

·        жәбірленушінің келісімі;

·        әрекеттің сипаты мен кінәлінің жеке басын ескеру.

⚖️ ПРАКТИКАДАН МЫСАЛ

Іс № 1-544/2024, Қостанай қаласыАзамат адам өлтіремін деп қорқытқаны (ҚК 115-бабы) үшін кінәлі деп танылып, тараптардың татуласуына байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатылған.Сот келесі шектеулерді қолданған:– жәбірленушіге жақындауға тыйым салу;– алкоголь қолдануға тыйым салу;– ІІО-ға айына 2 рет келу міндеті.Шектеулердің бұзылуы тіркеліп, іс тоқтату шешімі жойылып, жаза тағайындалған.

📚 БАЙЛАНЫСТЫ НОРМАЛАР

🔸 ҚК:

·        15-бап — құқықбұзушылықтарды жіктеу;

·        98-1–98-2-баптар — өтемдік шаралар;

·        108-1, 109-1-баптар — отбасылық-тұрмыстық зорлық;

·        44-бап — пробациялық бақылау (ұқсас институт).

🔸 ҚІЖК:

·        165-бап — тараптардың татуласуына байланысты істі тоқтату;

·        387-1-бап — қосымша шектеулерді қолдану;

·        385-бап — істі тоқтату және оның салдары.

🌍 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТТАР

ҚР ҚК 98-3-бабына ұқсас шаралар құқықтық жүйесі дамыған елдерде белсенді қолданылады:

📌 Бұл елдерде шаралар икемді әрі дараланған сипатқа ие және сот бақылауында болады.

✅ ҚОРЫТЫНДЫ

ҚР ҚК 98-3-бабы — бұл:

·        жекелендірілген құқықтық ықпал ету құралы;

·        жәбірленушілерді, әсіресе тұрмыстық зорлық-зомбылық жағдайында, қорғаудың маңызды институты;

·        оқшаулаусыз алдын алу және қайта әлеуметтендіру құралы.

Бұл бап:

·        қылмыстық саясатты ізгілендіру,

·        жәбірленушілердің құқықтарын қорғау,

·        құқықбұзушылардың мінез-құлқын тиімді бақылау арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етеді.

Назар аударыңыз!

«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.

Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085. 

Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы  Заң компаниясы